Orinx
Orinx (op verschillende manieren gespeld; ook als Orins, Oriens, Hoerix, Oerenx, Oerens, Orinckx, Orincx, Orincxs, Orings, Aurinx, Orens, Orrens, Oreins, Orains, Orenge)[1]
(1200-1903) vormt een eeuwenoud geslacht van molenaars in het Pajottenland, Henegouwen, Oost-Vlaanderen en Waals-Brabant.[2]
Betekenis van de familienaam[bewerken | brontekst bewerken]
Volgens Dr. Jozef Van Overstraeten (1896-1986), erevoorzitter van de Vlaamse Toeristenbond-Vlaamse Automobilistenbond is de meest waarschijnlijke verklaring het Middelnederlandse woord "oorrinc", dit wil zeggen oorring. Dit zou de bijnaam zijn van iemand die een opvallende oorring droeg of die oorringen maakte. Minder kans is er voor een verminking van het Middelnederlandse "horic", dit wil zeggen hoek, namelijk een afgelegen woonplaats van het dorp. Er is een familienaam Hoorickx = Van Hoorick. De x op het einde van de naam is een afstammingsletter: zoon van Orinc[3]. Dr. Frans Debrabandere, secretaris-generaal Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie, houdt het bij de verklaring plaatsnaam "horik of "hoek".[4][5]
Schrijfwijzen[bewerken | brontekst bewerken]
De naam Orinx wordt op verschillende manieren geschreven. De oorzaken daarvan zijn:
- De lage alfabetiseringsgraad[6] bij de toenmalige bevolking. Weinig mensen konden lezen en nog minder konden schrijven. Algemene leerplicht werd in België pas in 1914 ingevoerd.
- Het gebruik van dialecten.
- Het gebruik van het Frans, Waals in een ander landsgedeelte waardoor dezelfde naam anders werd uitgesproken. De naam Orinx verbasterde daardoor naar Oreins.
Ten gevolge van de inlijving van België in de Franse Republiek in 1795 werd hier ook de burgerlijke stand ingevoerd met onder meer geboorteregisters. Voordien bestonden er alleen de parochieregisters: doop, huwelijk, begrafenis. De borelingen moesten bij de geboorte letterlijk aan de bestuurders worden getoond. Veel mensen konden de naam alleen zeggen, maar nog niet schrijven, omdat er veel ongeletterd waren. Naargelang het geval moest dan de pastoor of de ambtenaar bepalen hoe de naam het beste kon worden geschreven. De verwarring tussen de verschillende schrijfwijzen gebeurde bij onder anderen Simon Orinx (Herfelingen, 27 oktober 1757 -Asse (Vlaams-Brabant), 24 mei 1820).[7] Op het einde van de 18e eeuw verhuisde Simon van Herfelingen (in het zuiden van het Pajottenland) meer naar het noorden naar Asse waar hij molenaar werd op de Watermolen van Asbeek. Het eerste kind van Simon werd geregistreerd als Anne-Marie Orickx (17 april 1797)[8] Hijzelf tekende met een kruisje, zoals gewoonlijk was bij analfabeten. Het tweede kind werd ingeschreven met de naam Antoinette Orix (22 april 1799) en Simon tekende Orinx, maar in een stuntelig omgekeerd schrift. In 1808 werd onder het Nederlandse bewind de naam van Antoinette Orix veranderd in Orinx, [9] dit ingevolge een arrest van de Raad van State in België, die aldus de fout in de spelling van de naam rechtzette[10]. Het derde kind kreeg de naam Jeanne Orickx (21 juni 1801).[11] Simon hield het bij Orinx. Het vierde kind werd Jeanne-Petronelle Orikcx (21 juni 1802), maar stierf als ze 10 amper tien jaar oud was.[12]. De volgende kinderen Petronille, Jean en Felix kregen de familienaam Orinx.[13] Aktedatum 22-01-1834 Het laatste kind werd Joannes Alexander Orincx.[14]
In het jaar 4 van de Franse republikeinse kalender (1795) werden de vermogenden van elke gemeente gedwongen een bepaald bedrag aan het Franse bestuur te lenen, dit volgens de grootte van hun geschatte fortuin. Dit bedrag moest betaald worden in baar geld (goud of zilverstukken). Een terugbetaling hebben ze nooit gekregen. In Asse stond notaris P.J. Van Innis op kop van de lijst, op plaats 36 dokter P. Van Overloop, Simon Orinx op plaats 47 en pastoor J. Van der Saecken op 54. [15]
Verspreiding volgens de schrijfwijze[bewerken | brontekst bewerken]
Er zijn verschillende schrijfwijzen die voorkomen in het Belgisch rijksregister gedurende het jaar 2008:[16]
Schrijfwijze | Totaal | Gemeente (stad) met grootst aantal | Tweede grootst aantal |
---|---|---|---|
Orinx | 75 | Asse | Brussel-Hoofdstad |
Orins | 36 | Maarkedal | Kluisbergen |
Orincx | 1 | Asse | |
Horrix | 40 | Maasmechelen | |
Horinckx | 21 | Brussel-hoofdstad | Assenede |
Horicx | 14 | Opwijk | Merchtem |
Horicks | 6 | Brussel-hoofdstad | Waver |
Hoorickx | 21 | Brussel-hoofdstad | Assenede |
Oreins | 35 | Dour | Waver |
Orens | 73 | Antwerpen | Beringen |
In de 18e eeuw waren er in het Henegouwse een aantal personen met de naam Orenge en zelfs Orange. De Orinxs in Brussel-hoofdstad zijn grotendeels ingeweken Pajotten.
Verspreiding van de molens waar een molenaar van de familie actief was[bewerken | brontekst bewerken]
De molenaars waren actief in het Pajottenland, als eigenaar of pachter, voornamelijk in het zuidelijk deel en verspreidden zich van daaruit naar Noord-Pajottenland, Henegouwen, Oost-Vlaanderen en Waals-Brabant. Een vijftigtal molenaars en aanverwante molenaars werden gelokaliseerd op een twintigtal molens.[17]
Pajottenland | Molen | Bestaande/Verdwenen | Periode | Molenaar |
---|---|---|---|---|
Asse | molen van Asbeek (water)[18] | bestaand | 1820 | Simon Orinx |
Bever | molen van Broek (wind)[19] | verdwenen | 1650 | Paul Orins |
Beert (Pepingen) | Kattenholmolen (wind) | verdwenen | 1725 - 1771 | Jan-Baptist Orins |
Beert (Pepingen) | Kattenholmolen | 1769 - 1825 | Nicolas Joseph Orins | |
Beert (Pepingen) | Kattenholmolen | 1796 - 1832 | Nicolas Orins | |
Bellingen (Pepingen) | Watermolen van Bellingen | verdwenen | 1818 | Joannes-Baptista Orincx |
Elingen (Pepingen) | Zwarte molen (wind) | bestaand | 1842-1846 | Jan-Baptist Orins |
Heikruis (Pepingen) | ? | ca. 1740 | Joannes-Baptist Orins | |
Heikruis | ? | ca. 1850 | Petrus Orincxs | |
Heikruis | ? | 1857 | Thomas-Franciscus Orins | |
Herfelingen (Herne) | molen van Ter Rijst (wind) | verdwenen | 1690 -1745 | Jan-Baptist II Orins |
Herfelingen (Herne) | molen van Ter Rijst | einde 19e eeuw | Jozef Orins | |
Herfelingen (Herne) | ? | ca. 1770 | Pierre Orinx | |
Herfelingen (Herne) | ? | ca. 1801 | Andreas Orincx | |
Herfelingen (Herne) | ? | ca. 1810 | Joannes-Baptista Orinx | |
Herne | Boesmolen (water) | bestaand | ca. 1630 | Adrien Orins |
Herne | Boesmolen | ca. 1635 | Paul Orins | |
Herne | Buitenmolen (wind) | verdwenen | 1750- 1773 | Jean-François Orins |
Herne | Breemmolen (wind) | verdwenen | 1862- 1872 | Nicolas Orins |
Herne | Moleken Teveel (wind) | verdwenen | ca. 1834 | Franciscus Orins |
Herne | ? | ca. 1805 | Thomas Orins | |
Herne | ? | 1840 | Jozef Orins | |
Herne | ? | 1845 | Bernard Orins | |
Herne | Hernemolen (water) | bestaand | ca. 1834 | Joannes Franciscus Orins |
Kester | Tombergmolen (wind) | verdwenen | ca. 1730 | Arent Orins |
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) | Orinxmolen (wind)[20] | verdwenen | 1756-182 | Andreas Orincxs |
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) | Orinxmolen | 1801 | Jean-Baptiste Horinckx | |
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) | Orinxmolen | 1803 -1883 | Carolus-Ludovicus Orincx | |
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) | Orinxmolen | 1841 -1908 | Jean-Baptiste-Adolphe Orins[21] | |
Oudenaken (Sint-Pieters-Leeuw) | Orinxmolen | 1842 | Eugene Orins | |
Pepingen | molen van Beringen (water) | verdwenen | 1843 | Joannes Baptista Orins |
Sint-Pieters-Kapelle (Herne) | Oude Molen ((wind) | verdwenen | 17e en 18e eeuw | ...Orins |
Sint-Pieters-Leeuw | Molen van Rukkelingen (wind) | verdwenen | <1834 | Jan-Antoon Orins |
Tollembeek (Galmaarden)) | Heroutmolen (wind) | verdwenen | <1829 | Theodoor Orins |
Tollembeek (Galmaarden) | Molen van Heetvelde (wind)[22] | verdwenen | 1728 -1804 | Judocus Orinx |
Tollembeek (Galmaarden) | ? | 1718 | Arnold Orinx | |
Tollembeek (Galmaarden) | ? | ca. 1700 | Joannes Antonius Orins | |
Tollembeek (Galmaarden) | ? | 1722 | Jan Baptist I Orinx | |
Vollezele | ? | 1862 | ...Orins-Vandermijnsbrugge[23] |
Molen | Bestaande/Verdwenen | Periode | Molenaar | |
---|---|---|---|---|
Neigem | Neigemmolen | bestaand | 1690-1748 | Jacobus Philipus Oriens[24] |
Schorisse (Maarkedal) | Rizoimolen, Bos Ter Rijst (wind) | verdwenen | 1824-1871 | Jan-Baptist Orins[25] |
Schorisse (Maarkedal) | Rizoimolen, Bos Ter Rijst | 1857 | Leopold Orins | |
Schorisse (Maarkedal) | Rizoimolen, Bos Ter Rijst | 1857-1908 | J.B. Orins | |
Schorisse (Maarkedal) | Rizoimolen, Bos Ter Rijst | 1873 -1946 | Petrus Orins | |
Schorisse (Maarkedal) | Rizoimolen, Bos Ter Rijst | 1944 | René Orins | |
Schorisse (Maarkedal) | Rizoimolen, Bos Ter Rijst | 1975-1980 | Robert Orins | |
Sint-Lievens-Esse (Herzele) | Biezelenbergmolen (wind)[26] | verdwenen | 1824 | J.B. Orins |
Sint-Lievens-Esse (Herzele) | Biezelenbergmolen | 1855 | Theodoor Orins | |
Sint-Lievens-Esse (Herzele) | Biezelenbergmolen | 1833-1873 | Leopold Orins | |
Sint-Maria-Horebeke (Horebeke) | Plankeveldmolen (wind) | bestaand | 1869 | Hubert Orins |
Viane (Geraardsbergen) | Mertensmolen (water) | bestaand | 1810 | Th. Orins |
Viane (Geraardsbergen) | Molen op de Kasteelberg (wind) | verdwenen | 1810 | Th. Orins |
Molen | Bestaande/Verdwenen | Periode | Molenaar | |
---|---|---|---|---|
Bassilly (Silly) | Moulin du Chêne St.Christophe (wind) | verdwenen | 1635-1654 | Paul Orincx |
Cambron-Saint-Vincent Lens (België) | Moulin du Châpitre Saint Vincent (water) | ca. 1688 | Paul Orins | |
Chièvres | Watermolen van Neuville | bestaand | ca. 1720 | Pierre Orins |
Edingen | ? | ca. 1680 | Francis Orinckx | |
Edingen | ? | ca. 1750 | J.F. Orins | |
Gibecq (Ath) | Molen van Gibecq (wind) | verdwenen | ca. 1818 | J. Th. Orins |
Hove (Hoves) (Opzullik) (Silly) | Molen van Hoves (wind)[27] | Verdwenen | ca. 1465 | J. Hoerix[28] |
Hove | Molen van Hoves (wind) | verdwenen | ca. 1674 | Jean Orins[29] |
Hove | Molen van Hoves(wind) | verdwenen | ca. 1750 | J. B. Orins |
Lessines | Watermolen | 1770 | H.P. Orins | |
Naast (Zinnik | ? | verdwenen | ca. 1650 | P. Orins |
Silly | Moulin du Prince (wind) | verdwenen | 1658 | Paul Orins[30] |
Twee-Akren (Lessen) en Gibecq (Ath) | ? | 1794-1855 | J.B. Orins |
Molen | Bestaande/Verdwenen | Periode | Molenaar | |
---|---|---|---|---|
Monstreux (Nijvel)(Nivelles) | Moulin de Monstreux (water) | verdwenen | 1778 | P.J. Oreins |
Thines | ? | 1840 | H. Orins |
Galerij[bewerken | brontekst bewerken]
-
Molen van Asbeek, Asse. Simon Orinx (1757-1820) was hier molenaar. Hij is de voorvader van de huidige Orinx in Asse.
-
De Zwarte molen en het voormalig molenhuis, Elingen.
-
Boesmolen, Herne.
-
St.Waltrudis- of Hernemolen, Herne.
-
Molen van Plankenveld, Sint-Maria-Horebeke.
-
Heetveldemolen, Tollembeek.
-
Mertensmolen in Viane.
Aanverwante molenaars[bewerken | brontekst bewerken]
Molenaars leerden doorgaans het vak van vader op zoon. Wel was iedere molenaar niet in de mogelijkheid om al zijn zonen werk te geven. Andere molenaars waren dan bereid om ze aan te werven vermits ze toch een minimale kennis hadden van het vak, waarbij ze gelegenheid hadden om kennis te maken met de dochters. Het gevolg hiervan was dat er nogal wat huwelijken afgesloten werden tussen molenaarsfamilies. Een opmerkelijk voorbeeld gebeurde in de 18e eeuw tussen de molenaars Orinx en de eveneens prominente molenaars Van Lierde. In 1711 huwde Jacobus Orins, molenaar te Neigem met Elisabeth Van Lierde, hun dochter Catharina Orins huwt in 1754 met Michiel Van Lierde eerst molenaar van de molen van Terhagen in Gooik en later van de molen van Opalfene in Ternat.
Hieronder een lijstje van molenaars die verwant waren met de familie Orinx-Orins.
Naam | molen | gemeente | verwantschap | met | jaar |
---|---|---|---|---|---|
C. Mahie | Koereitmolen (wind)(verdwenen) | Asse (Koereit,94) | oom | Ludo Orincx | 1890 |
A. Van Overstraeten | ? | Asse | echtgenoot | Johanna Orins | 1892 |
H. Van Horenbeeck[31] | ? 4e sectie 97 | Asse | echtgenoot | Antonia Orinx[32] | 1828 |
N. Walraevens | Kattenholmolen (wind) | Beert | schoonvader | J.B.Orincx | <1768 |
J.B. Nerinckx[33] | Kattenholmolen | Beert | echtgenoot | Catharina Orins | 1833 |
L. Schoonheyt | Kattenholmolen | Beert | schoonvader | Joannes A. Orinx | 1690 |
G. Van Overstraeten | Elingen | schoonvader | Joanna Orins | 1860 | |
M. Van Lierde | Watermolen van Terhagen | Gooik | echtgenoot | Catharina Oriens | 1754 |
M. Thiels | Buitenmolen (wind) | Herne | echtgenoot | Orins | 1846 |
J.B.Van Lierde | Tombergmolen (wind) | Kester | schoonvader | Carolus L. Orins | 1773-1835 |
J.F. Van Ingelgem | ? | Mazenzele (Opwijk) | schoonvader | Eugenius L. Orincx | 1880 |
J. Goossens | ? | St.Martens-Lennik | schoonvader | Franciscus L. Orins | 1903 |
C. Van Cutsem | Molen van Rukkelingen (wind) | St.Pieters-Leeuw | echtgenoot | Catharina Orins | 1825-1849 |
A. Vincart | Molen van Rukkelingen | St.Pieters-Leeuw | echtgenoot | Maria Orins | 1853 |
P. Mangelschots | Molen van Rukkelingen | St.Pieters-Leeuw | stiefvader | Maria Orins | 1838 |
D. Van Lierde | St.Pieters-Leeuw | schoonbroer | Maria Orins | 1853 | |
J. Van Dalem[34] | Koutermolen (wind)[35] | Schepdaal | echtgenoot | Maria Orins | 1808 |
J. De Vroede[36] | ? | Tollembeek | schoonvader | Arnold Orins | ca. 1680 |
Naam | molen | gemeente | verwantschap | met | jaar |
---|---|---|---|---|---|
J.F. Wyvekens | Molens van Arenberg (water)[37] | Rebecq-Rognon (Rebecq) | zoon/kleinzoon | A.M.Orins/Arnold Orins | 1692-1773 |
Naam | molen | gemeente | verwantschap | met | jaar |
---|---|---|---|---|---|
P. du Welz | Molen van Horruettes (water) | Horrues (Zinnik) | schoonbroer | J. Oriens | 1620-1690 |
-
De watermolen van Terhagen, Gooik.
-
Kleine molen van Arenberg, Rebecq.
-
Grote molen van Arenberg, Rebecq. (noteer de duiven op de schoepen).
Vooraanstaanden[bewerken | brontekst bewerken]
Naam | Functie | Gemeente |
---|---|---|
Jean Oriens(Oerens) (ca. 1620-1698) | Schepen[38] | Hove(Henegouwen) |
Jacobus Oriens,(ca.1720) | Schepen[39] | Denderwindeke (Werdergrate) |
Jean-Baptiste-Adolphe Orins (1841-1908) | Burgemeester[40] | Oudenaken |
Franciscus Ludovicus (Louis) Orins (1878-1943) | Burgemeester.[41] | Pepingen |
Aanverwanten
Naam | Functie | Gemeente | Verwantschap |
---|---|---|---|
J.B. Nerinckx (1803-1878) | Burgemeester | Beert | echtgenoot C. Orins[42] |
V.E. Nerinckx (1840-1913 | Burgemeester | Beert | zoon van J.K.Orins[43] |
J.B. Nerinckx (1830-1910) | Schepen | Beert | zoon van E.Orins[44] |
J. Van Dalem (1808-?) | Burgemeester | Schepdaal[45] | echtgenoot van J.M. Orins |
J. De Troch (1873-1954) | Burgemeester[46] | Schepdaal | gehuwd met kleindochter van E.Orins.[47] |
J. De Vroede (1676-1684) | Schepen[48] | Tollembeek | schoonvader A. Orins |
J. Fr. Goossens (1836-1895) | Burgemeester | Sint-Martens-Lennik | schoonvader van Fr. L. Orins[49] |
Bronnen
Voetnoten
|